Afgelopen zondag (28 september) was het voor de tiende keer ‘International Day for Universal Access to Information’ (IDUAI). Deze dag is in 2015 uitgeroepen door UNESCO en vervolgens in 2019 omarmd door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Ter gelegenheid daarvan vindt jaarlijks rond IDUAI een wereldwijde conferentie plaats. Dit jaar vond de conferentie plaats op de Filippijnen en stond zij in het teken van toegang tot milieu-informatie.
IDUAI is echter ook een uitgelezen moment om in te gaan op de stand van openbaarheid in Nederland. Binnen ons project ‘Beschikkingen in Beeld’, dat wordt ondersteund door de Maatschappelijke Coalitie ‘Over Informatie Gesproken’, zijn wij sinds mei jl. bezig om openbaarmakingspraktijken van Nederlandse overheden in kaart te brengen. Specifiek richten wij ons op één informatiecategorie binnen de Wet open overheid (Woo), namelijk beschikkingen ofwel overheidsbesluiten voor het individuele gevallen. Volgens de huidige planning zal de verplichting tot actieve openbaarmaking van dergelijke beschikkingen niet voor 2026 in werking treden, maar dat neemt niet weg dat het overheden vrijstaat om nu al tot openbaarmaking van dergelijke beschikkingen over te gaan.
Binnen ‘Beschikkingen in Beeld’ brengen we in kaart in hoeverre overheidsorganisaties momenteel al beschikkingen openbaar maken, hetzij vooruitlopend op de Woo, hetzij op basis van andere wetgeving. Wij beperken ons daarbij niet tot enkele, op voorhand geselecteerde overheidsorganisaties, maar proberen juist over de volle breedte van ‘overheidsland’ openbaarmakingspraktijken in kaart te brengen. Dit betekent dat wij de afgelopen maanden voor alle gemeenten, provincies, waterschappen, ministeries (inclusief inspecties en uitvoeringsinstanties) en zelfstandige bestuursorganen zijn nagegaan in hoeverre beschikkingen voor een algemeen publiek worden ontsloten.
Die inventarisatie hebben wij daags voor IDUAI afgerond. Het voorlopige beeld dat hieruit naar voren komt, is dat enkele overheidsinstanties reeds aan de slag zijn gegaan met (actieve) openbaarmaking van beschikkingen op grond van de Woo, maar dat dit nog duidelijk in de kinderschoenen staat. Tegelijk blijkt openbaarmaking van beschikkingen niet altijd een simpele ja/nee-exercitie; we zien uiteenlopende praktijken die in meerdere of mindere mate bijdragen aan openbaarmaking van beschikkingen. We zien echter ook meerdere overheidsinstanties die op basis van andere wetgeving hun beschikkingen openbaar maken, zodat zelfs anno 2025 al de nodige beschikkingen in kaart kunnen worden gebracht.
In de komende maanden willen wij deze ‘open’ beschikkingen verder analyseren: op basis van welke wetgeving worden ze ontsloten, op welk moment, op welke locatie en op welke wijze (full-text of in overzichten)? Daarmee kunnen we ook vaststellen hoe deze openbaarmakingspraktijken zich verhouden tot de toepasselijke openbaarheidswetgeving en of dergelijke wetgeving als aanjager van een ‘cultuur van openbaarmaking’ kan fungeren. Aan het einde van 2025 proberen we hierover een duidelijk beeld te hebben dat we dan graag in het openbaar delen. Wordt vervolgd!